Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (KTMMOB) Çevre Mühendisleri Odası (ÇMO) Başkanı Sibel Paralik, “KKTC Güngör Entegre Katı Atık Yönetimi Projesi” ihalesinde odanın görüşlerinin ve yazılı bildirimlerinin göz ardı edildiğini ifade ederek, “Kazamız mübarek olsun” dedi.
Paralik, Oda’nın süreç dışında bırakılarak ihaleye çıkılmış olmasının sebeplerinin irdelenmesi ve değerlendirilmesi gerektiğine dikkat çekti.
ÇMO Başkanı Sibel Paralik yaptığı yazılı açıklamada, Maliye Bakanlığı, Para Kambiyo İnkişaf Dairesi’nin KKTC Güngör Entegre Katı Atık Yönetimi Projesi işine ait ihaleye, eylül ayında teklif alım sürecini kapanacak şekilde çıktığını belirtti.
Teknik ve idari şartnamenin hazırlanması sürecine teknik katkı koymak amacıyla Çevre Mühendisleri Odası’nın bünyesinde bir teknik komite kurarak, 2023 yaz döneminde Maliye Para Kambiyo Birimi’nde düzenlenen birçok toplantıya katılım gösterdiklerini kaydeden Paralik, adil ve uygulanabilir bir sonuç için yazılı ve sözlü görüşler bildirdiklerini belirtti.
“Sunduğumuz yazılı görüşler ve şartname örneği dikkate alınmadı”
Gönüllülük esasında teknik şartname üzerinde çalışarak yazılı dokümanlar sunduklarını ifade eden Paralik, “Halen açık olan ihale dokümanlarını incelediğimizde sunmuş olduğumuz yazılı görüşlerin ve şartname örneğinin dikkate alınmadığı gibi, tesis ihale edildikten sonra sürdürülebilirliğiyle ilgili
ciddi sıkıntılar yaratacak birçok konu olduğunu tespit etmiş bulunuyoruz.” dedi.
Vahşi depolama alanı olarak kullanılmakta olan alanın rehabilitasyonuyla ilgili hazırladıkları teknik şartların çıkarıldığını kaydeden Paralik, ıslah ve rehabilitasyonla ilgili ve ÇED raporunun onayı
sonrası rehabilitasyonun uygulanacağına ilişkin kıstaslar dokümanda yer almadığına dikkat çekti.
Paralik, “İhalenin atık hiyerarşisi prensibinde uygulanması ve gelen başvuruların bu prensipte değerlendirilmesine değinilmemektedir. Önümüzdeki 49 yıl için ülkede daha az atık oluşturulması
için herhangi bir strateji/atık politikası uygulanmayacağı gibi, daha fazla atık oluşturularak daha fazla enerji üretimine teşvik olduğu görülmektedir.” ifadelerine yer verdi.
Paralik, katı atık geri dönüşüm ve geri kazanım tesisiyle ilgili geri dönüşüm teknolojisi, geri dönüştürülebilir atıklarla ilgili tanımlamalar, geri dönüştürülen mamullerin değerlendirilmesine ilişkin kıstasların yeni dokümanda yer almadığını dile getirdi.
"Nihai atık depolama alanıyla ilgili kısımlar çıkarıldı”
İhale dokümanlarında belirlenen kapsamın kapsayıcı olmasına rağmen tanımlamalarda kompost tesisi ve mekanik ayrıştırma tanımlanarak olası diğer teknolojilerin çıkarıldığını belirten Paralik, şöyle devam etti:
“Belediye atıklarının atık transfer istasyonlarında göreceği işlemler, atıkların sahaya nakli, ekonomik değeri olanların sahada ayrıştırılması, ilgili tüzüklere istinaden geri kazanım
hedefleri, ısıl değeri olanların enerji geri kazanım için kullanımı ve KIB TEK enerji iletim hattına iletilmesi çıkarılmıştır. Termal dönüşüm sistemleri ile ilgili yasa ve tüzükler, raporlamalarla ilgili
kısıtlamalar çıkarılmıştır. Termal dönüşüme teknoloji başlığı altında olanak sağlanmış fakat daha önce derlediğimiz kısıtlayıcı hiçbir faktöre yer verilmemiştir. Nihai atık depolama alanı ile ilgili kısımlar çıkarılmıştır. Kapsam da belirtilen atıkların taşınması esnasında uyulması gereken kurallar ve transfer istasyonlarında sağlanması gerekli azami kurallar dokümandan çıkarılmıştır. 15 MW
(Yıllık toplam 120.000.000 kWh) nasıl hangi evsel atık miktarına göre üretilecektir?”
“İhale kapsamında üretilecek olan enerji biyobozunur atıklardan mı üretilecek, yenilenebilir enerji kaynaklarından mı üretilecek, bu konuda belirsizlik vardır.” diye konuşan Paralik, atıkların transfer istasyonlarına belediyeler tarafından taşınmasının idarenin yükümlülükleri arasında yer almadığını ifade etti.
Özerk yapılarda finansal sıkıntılarla faaliyet göstermekte olan birçok belediyenin, atıklarını bu noktalara taşıyamayacağını kaydeden Paralik, “Belediyelerin atıklarını, Güngör veya transfer
istasyonlarına aktarmaları konusunda Belediyeler Yasası’nda ilgili değişiklik yapılmadan ihalenin sonuçlanması sürdürülebilirliği tehlikeye atacaktır. Güngör’e gelecek atık miktarı belirsizdir.” ifadesini kulandı.
Fizibilite için de çevresel etki değerlendirme için de en önemli faktörün miktar ve buna bağlı olarak kapasite olduğunu vurgulayan Paralik, ihale değerlendirme tablolarında fizibilite raporlarının değerlendirme puanlarının düşük kaldığını ve teknik olarak belirtilen değerlendirme kriterlerinin yetersiz ve uygun sorgulamayı içermediğini belirtti.
Paralik, “Transfer istasyonlarının konumlanacağı yerlerin geçen zaman içerisinde kamulaştırılmamış olması ve ihale karara bağlandıktan sonraki süreçte kamulaştırmanın öngörülmesi sürdürülebilirliği tehlikeye atacaktır. Tesiste çevre mühendisi çalıştırma zorunluluğuyla ilgili kısımlar ve KTMMOB’den
vizelendirilmesiyle ilgili şartlar çıkarılmıştır.” dedi.
“Brüt asgari ücretin 40 katı kadar ceza, caydırıcı bir miktar değildir”
İhalenin yönetimi noktasında ÇED raporu ve olumlu görüşe istinaden ihale sürecinin sonuçlanacağına ilişkin koydukları vizyonun evraklarda yer almadığını ifade eden Paralik, “Denetim (İdari Şartname- Madde 22), idarenin (Para; Kambiyo ve İnkişaf Sandığı İşleri Dairesi) denetimine tabidir denilmektedir. Ancak böylesi bir proje kapsamında denetim ayrıca Çevre Koruma Dairesi, KIBTEK ve diğer kurumlara da ait olacağı ihale evraklarında vurgulanması beklenirdi.” şeklinde konuştu.
Brüt asgari ücretin 40 katı kadar cezanın caydırıcı bir miktar olmadığına dikkat çeken Paralik, ilgili kuralların, standartların ve düzenlemelerin “18/2012 Çevre Yasası” ve kapsamındaki tüzükler olarak kapsayıcı olması gerektiğine değindi.
Paralik, Çevre Mühendisleri Odası’nın katı atık yönetimi ve teknik uygulamaları konusunda en yetkin kuruluş olduğunu belirten Paralik, “Ülkemizin 49 yıllık katı atık sektörünü ve halk sağlığını yakından ilgilendiren böyle bir ihale sürecinde Oda’mızın görüşlerinin ve yazılı bildirimlerinin göz ardı edilerek ve Oda’mız süreç dışında bırakılarak ihaleye çıkılmış olmasının sebepleri irdelenmeli ve değerlendirilmelidir.” ifadelerine yer verdi.