Kooperatifçiliğe verilen önem uluslararası düzeyde giderek artmaktadır. Üçüncü sektör olarak da adlandırılan kooperatifçilik kamu ve özel sektörün bulunmadığı veya bulunamadığı alanlarda da yer alabilmektedir.

Başta Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA), Avrupa Birliği (AB), Birleşmiş Milletler (BM) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) olmak üzere uluslararası kuruluşlar/örgütler istihdama, gelir adaletsizliğinin giderilmesine, düşük gelirli grupların kazançlarının artırılmasına, gençlerin istihdamına, girişimciliğe vb. katkılarından dolayı kooperatifçiliğin teknik ve mali yönden desteklenmesine yönelik politika geliştirmekte ve bu yönde üyelerini cesaretlendirmektedirler.

KKTC’de kooperatifleri diğer işletmelerden ayıran birçok vergi avantajı ortadan kaldırıldığı gibi bazı AB ülkelerinde olan hibe ve benzeri mali teşviklerden de kooperatifler mahrum edilmiştir. Buna ilaveten, başta kooperatiflerin etkin denetimi olmak üzere diğer işlevlerini yerine getirmek için gerekli uzman personel, teknik altyapı ve araç-gereç imkanlarından günümüze kadar Kooperatif Şirketler Mukayyitliği mağdur edilmiştir.

Hükümet ve devlet yetkililerinin kooperatifçiliğe karşı duyarsızlıklarına yaklaşık iki aydır Mukayyittin atanmaması da eklenince sektör bir nevi isyan eder duruma gelmiştir.

Kooperatif Şirketler Mukayyidine vekalet etme müessesesinin olmamasını idrak edemeyen ve/veya siyasi ikbal ve partisel çıkarları kooperatifçiliğin ve toplumun çıkarlarının önünde gören yetkililer yaklaşık iki aydır boş olan Kooperatif Şirketler Mukayyidi mevkiine atama yapmayarak sektörü önemli derecede sekteye uğratmışlardır.

Kıbrıs Türk Ofis, Banka, Sigorta ve Ticaret Çalışanları Sendikası (BASS) Genel Sekreteri Ali Yeltekin, haklı olarak Kooperatif Şirketler Mukayyidinin atanmamasının sıkıntı yarattığını ve Kooperatiflerle ilgili kararların ve onayların iki aydır donuk vaziyette beklediğini geçtiğimiz hafta yazılı bir açıklama yaparak kamuoyuna duyurdu.

Ülkemizde ve çağdaş dünyada Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Meclis Başkanlığına mevzuat dahilinde vekalet edilmektedir. Ancak, Kooperatif Şirketler Mukayyidi ve benzeri nitelikte önem taşıyan makamlar için vekalet müessesesi bulunmamaktadır. Dolayısıyla, Mukayyit atanmadan kooperatiflerin aldığı kararlar uygulamaya konamamakta ve bu durum halen olduğu gibi kooperatiflerin işlevlerini olumsuz etkilemektedir.

Kooperatif Şirketler Yasası, Fasıl 114 ve Yasa No.28/59 ve 51/83 ve 28/2002 54’üncü madde uyarınca yapılan Tüzük aşağıdaki başlıca hususları münhasıran Mukayyidin onayına tabi tutmakta ve Mukayyidin yokluğunda kooperatifler maalesef işlevsiz kalabilmektedir.

·       Temettü ödeme oranı Mukayyidin onayına tabidir.

·       Hiçbir kayıtlı şirket mesuliyetini Mukayyidin izin verdiği miktarın üzerine çıkaracak borç alamaz veya kredi veremez.

·       Kooperatifler kullanım dışı paralarını Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası Ltd.’e, Mukayyidin onayı ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti devletine ait menkul kıymetlere yatırabilir.

·       Kooperatife yeni personel istihdamı yapılmadan önce Kooperatif Şirketler Mukayyitliğinin yazılı izninin alınması koşuldur. Önceden izin alınmadan yapılan istihdamlar için yapılacak her türlü harcamalardan sekreter ve Yönetim Kurulu üyeleri sorumludur.

·       Gündelikçi işçilerden başka her kâtip veya müstahdemin tayini, aylığı, günlüğü veya ücreti Mukayyidin onayına tabidir ve Mukayyidin yazılı tasdiki komiteye tebliğ edilmedikçe geçerli ve etkili olmaz.

·       Üyelere verilen borçlar üzerine konulacak faiz miktarı hiçbir suretle Nizamnamenin yetki verdiği azamiyi geçemez ve Mukayyidin onayına tabidir.

·       Mukayyit tarafından onaylanmadıkça işbu Tüzük uyarınca yapılan tayinler geçerli ve etkili olmaz ve ücret ödenmez ve alınmaz. Mukayyit bu gibi her onayı yazılı olarak komiteye bildirir.

Sonuç olarak; dünyada kooperatifçiliğe verilen önem artarken hükümet ve devlet yetkililerinin idrak noksanlığı ve duyarsızlığı kooperatifçiliği sekteye uğratmaktadır. Bu nedenle, liyakatin esas alınarak Mukayyittin behemehal atanması, kooperatiflere özellikle AB’de olduğu gibi vergi avantajı yanında teknik ve mali destek verilmesi gerekmektedir. Ayrıca, başta denetim olmak üzere diğer görevlerini etkin ve verimli yerine getirmesi için Kooperatif Şirketler Mukayyitliğinin ihtiyaç duyduğu uzman personel, araç-gereç ve teknik altyapı eksikliklerinin giderilmesi zaruri bir hal almıştır.