Konunun tarihi gerçekliğini vurgulamak açısından kendimle konuyu ilişkilendirmekte yarar görüyorum. Ben ve benim kuşak 1974 Barış Harekâtına ilkokul çağında tanık olan neslin temsilcileriyiz.
1960’da üniter bir federasyon devleti olarak kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin bütünselliğini tüm unsurları ile koruma altına almak için bilindiği gibi ilgili ve sorumlu taraflarca ‘Garanti Anlaşması’ imzalanmıştır.
İlkokul çağımızdan beri gündemde olan Garanti Anlaşması’na yönelik muhtemel sorulara yanıt teşkil edecek bilgiler doğal olarak zihnimizde yer almaktadır. Ancak, 65 yıl değişmeyen bir anlaşma metni üzerinden seçim kampanyasının parçası olarak yapılan spekülasyonlar nosyon sahibi olmayan seçmenin kafasını karıştırmayı ve güvenlik endişesi yaratmayı murat etmektedir.
Garanti anlaşması ile ilgili yapılan maksatlı spekülasyonlar aşağıdaki soruları gündeme taşımıştır:
· Garanti Anlaşması neyi garanti etmektedir?
· Garanti Anlaşması münhasıran devleti ve unsurlarını mı? yoksa etnik temele göre ayrışan halklarını mı koruyor?
· Ada dışındaki garantörler adanın tamamını mı? Yoksa münferiden soydaşlarının güvenliğini mi garanti ediyor?
· Garantörlerden İngiltere’nin garantisi adanın bütünü için mi? Yoksa sadece egemen üstleri için mi geçerlidir?
Seçmen üzerinde spekülatif ve manipülatif maksatlı olarak gündeme getirilen yukarıdaki soruların gerçek ve objektif yanıtına ulaşmanın tek yolu orijinal anlaşma metnine ulaşmaktır. Bu metne herkes kolaylıkla (https://www.mfa.gr/images/docs/kypriako/treaty_of_guarantee.pdf) internet bağlantısından erişebilir. Bahse konu anlaşma sadece 2 sayfadan ve 5 maddeden ibaret olup birebir tercüme ile saptırılmadan herkesin aşağıdaki olgulara ulaşması mümkündür.
|
5475 SAYILI GARANTİ ANLAŞMASI 16 AĞUSTOS 1960 TARİHİNDE LEFKOŞA'DA İMZALANMIŞTIR 16 AĞUSTOS 1960 TARİHİNDE LEFKOŞA'DA YAPILAN ANLAŞMAYA İMZA ATAN TARAFLAR: Kıbrıs Cumhuriyeti adına: Ο ΚΥΠΡΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΣ - F.kucuk Yunanistan için: G. HRISTOPOULOS Türkiye için: Vecdi Türel Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı adına: Hugh Ayak Madde I Kıbrıs Cumhuriyeti, bağımsızlığının, toprak bütünlüğünün ve güvenliğinin korunmasını ve Anayasasına saygı gösterilmesini sağlamayı taahhüt eder. Hiçbir Devletle siyasi veya ekonomik birliğe tamamen veya kısmen katılmamayı taahhüt eder. Buna göre, herhangi bir başka Devletle birleşmeyi veya Ada'nın bölünmesini doğrudan veya dolaylı olarak teşvik edebilecek her türlü faaliyeti yasakladığını beyan eder. Madde II Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin işbu Antlaşma'nın I. Maddesi'nde belirtilen taahhütlerini dikkate alarak, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü ve güvenliğini ve ayrıca Anayasası'nın Temel Maddeleri'nde belirtilen düzeni tanır ve garanti eder. Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık, aynı şekilde, kendilerini ilgilendiren konularda, Kıbrıs'ın herhangi bir başka Devletle birleşmesini veya Ada'nın bölünmesini doğrudan veya dolaylı olarak teşvik etmeyi amaçlayan her türlü faaliyeti yasaklamayı taahhüt ederler. Madde III Kıbrıs Cumhuriyeti, Yunanistan ve Türkiye, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kuruluşu sırasında Birleşik Krallık egemenliği altında tutulan alanların bütünlüğüne saygı göstermeyi ve bugün Lefkoşa'da imzalanan Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Kuruluşuna İlişkin Antlaşma uyarınca Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından kendisine sağlanacak hakların Birleşik Krallık tarafından kullanılmasını ve yararlanılmasını garanti etmeyi taahhüt ederler. Madde IV Bu Antlaşma hükümlerinin ihlali halinde, Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık, bu hükümlere uyulmasını sağlamak için gerekli olan beyanlar veya tedbirler konusunda birlikte istişarede bulunmayı taahhüt ederler. Ortak veya uyumlu bir eylemin mümkün olmadığı durumlarda, üç garanti veren Devletin her biri, yalnızca bu Antlaşma ile oluşturulan durumu yeniden tesis etmek amacıyla harekete geçme hakkını saklı tutar. Madde V İşbu Antlaşma imza tarihinde yürürlüğe girer. İşbu Antlaşmanın asıl metinleri Lefkoşa'da muhafaza edilecektir. Yüksek Akit Taraflar, Birleşmiş Milletler Şartı'nın 102. Maddesi uyarınca, işbu Antlaşmanın Birleşmiş Milletler Sekreterliği'ne tescilini mümkün olan en kısa sürede gerçekleştireceklerdir. |
Sonuç olarak; Garanti Anlaşmasının orijinal metni esas alınmak suretiyle zihnimizi bulanıklaştıran sorular için aşağıdaki net yanıtlara ulaşmak mümkündür:
1. Garanti Anlaşması Kıbrıs Cumhuriyeti, bağımsızlığının, toprak bütünlüğünün ve güvenliğinin korunmasını ve Anayasasına saygı gösterilmesini garanti altına almaktadır.
2. AB üyeliğinde olduğu gibi garantörlerin rızası olmadan siyasi veya ekonomik birliğe tamamen veya kısmen katılmamayı taahhüt eder.
3. Garanti Anlaşması herhangi bir başka Devletle birleşmeyi veya Ada'nın bölünmesini doğrudan veya dolaylı olarak teşvik edebilecek her türlü faaliyeti yasaklamaktadır. Buna göre, bölünmüşlük anlamına gelen KKTC ve iki devletli egemen eşitlik yapı garantörlerin ortak rızası olmadan yasaklanmaktadır.
4. Garanti Anlaşmasının lafzı garantörlere kendi soydaşları için doğrudan müdahale hakkı vermezken ruhu 1974 Barış Harekâtında olduğu gibi böyle bir meşru hak doğurmaktadır. Şöyle ki bu Antlaşma hükümlerinin ihlali halinde garantörlerin istişaresi ortak veya uyumlu bir eylemi mümkün kılmıyorsa, üç garanti veren Devletin her biri, yalnızca bu Antlaşma ile oluşturulan durumu yeniden tesis etmek amacıyla harekete geçme hakkını saklı tutar.
5. Garanti Anlaşması, Birleşik Krallığın egemenliği altındaki üstlere halel gelmeyeceğini taahhüt etmektedir.
6. Garantörlük Anlaşması, uluslararası camiada kabul ve itibar görmesini sağlayacak şekilde BM nezdinde tescil edilmiştir. Dolayısıyla, Garanti Anlaşmasını ihlal eden BM nezdinde ayrılıkçı olarak görülen KKTC’nin tanınması ve egemen eşit ayrı devlet yapısı garantörlüklerin uluslararası meşruluğunu ortadan kaldıracak ve Türkiye ile KKTC arasında ilişki sadece komşuluk ve soydaşlık bağıyla sınırlı kalacaktır.
