Prof. Dr. Ömer Gökçekuş ve Prof. Dr. Sertaç Sonan tarafından her yıl hazırlanan “Kuzey Kıbrıs’ta Yolsuzluk Algısı: 2024” raporu geçmiş yıllar gibi karanlık tablolar çizerek yayınlandı ve kamuoyuyla paylaşıldı.
Bu yılki sonuçlar da bizi yine şaşırtmadı. Çünkü yolsuzluk algısında trend devam ederek durumumuz daha da kötüleşti. Şöyle ki, 2017 yılından beri iş insanları ve uzmanlarla yapılan anketlerden elde edilen sonuçlar, KKTC’de yolsuzluk algısının giderek kötüleştiğini göstermektedir.
2017’de 40 olan TI-CPI skoru, 2019’da 39’a, 2020’de 36’ya, 2021’de ise keskin bir düşüşle 28’e gerilemiştir. Sonrasında 2022 ve 2023 yıllarında 27 seviyesinde sabit kalan skor, 2024’te bir puan daha düşerek 26’ya inmiştir. Skordaki bu düşüşe paralel olarak, KKTC’nin dünya sıralamasındaki yeri de gerilemiştir. 2017’de 81. sırada yer alan KKTC, 2020’de 104. sıraya, 2021’de 140. sıraya gerilemiştir. 2022 ve 2023’te bu sıralama değişmezken, 2024’te de aynı seviyede kalmıştır.
26 skoru KKTC’yi, TI-CPI skoru hesaplanan 180 ülke ve bölge içerisinde Liberya, Mali ve Pakistan’ın hemen ardında, maalesef Kamerun, Irak, Madagaskar, Meksika, Nijerya ve Uganda ile birlikte 140’ıncı sıraya yerleştirmektedir.
KKTC yolsuzlukta Güney Kıbrıs (46. sırada), Yunanistan (59. sırada) ve hatta bir dönem aynı skora sahip olan Türkiye’den (107. sırada) daha kötü durumdadır. 2017 yılında her iki ülkenin skoru 40 iken, sonraki yıllarda Türkiye’nin skoru görece daha yavaş düşerken, KKTC’nin skoru çok daha keskin bir düşüş göstermiştir
KKTC’ye yönelik giderek kötüleşen yolsuzluk algısı iki nedenden ötürü başta ülkeyi yöneten hükümet olmak üzere tüm siyasileri endişelendirmelidir.
Öncelikle ülkeyi yönetenlerin temel amacı toplumun refahını ve mutluluğunu artırmak olduğuna göre; kuramsal ve dünya gerçekleri göstermektedir ki, yüksek oranda yolsuzluk olan ülkelerde kalkınma mümkün değildir. Zira, yolsuzluğun hâkim olduğu ülkelerde kaynaklar irrasyonel dağıtıldığından yolsuzluk yoksulluğun nedeni haline gelmektedir.
Dünyada kalkınmış, yüksek oranda beşerî sermayeye sahip toplumuna refah ve mutluluk kazandıran ülkeler yolsuzluğun olmadığı veya son derece düşük olan ülkelerdir. Şöyle ki, mutluluk endeksi, insani kalkınmışlık endeksi ve kişi başı milli gelirde zirvede olan sırasıyla Danimarka, Finlandiya, Singapur, Yeni Zelanda, Lüksemburg, Norveç, İsviçre, İsveç ve Hollanda dünyada en düşük yolsuzluk algısına sahip ülkelerdir.
KKTC’de yaygın hale gelen yolsuzluğun hükümet edenlerce gaile edinmelerini gerektiren ikinci husus, rapora göre ankete katılanların %60’ı, Başbakan ve Bakanlar düzeyinde yolsuzluğun “çok yaygın” olduğunu belirtmiştir. Milletvekilleri için bu oran %52, üst kademe memurlar için %55, alt kademe memurlar için ise %38 olarak ölçülmüştür. Bu rakamlarda ortaya çıkan en korkutucu boyut, yolsuzluğun alt kademe memurlarında dahi yaygınlaşmaya başlamasıdır. Bu durum ise maalesef telafisi zor topyekûn kültürel yozlaşmaya zemin hazırlamaktadır.
Sonuç olarak; ülkeyi yönetme misyonu ve konumunda olan yöneticiler, yolsuzluk illetini ortadan kaldırıp kalkınma ve refahın önünü açmak yanında yolsuzlukta başrol oynadıklarına dair algıyı silmek için samimi olarak bilimsel esaslara göre acil eylem planı hazırlatarak şeffaflık ve hesap verebilirlik çerçevesinde hayata geçirmelidirler.
