Bilindiği gibi; 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü, 10 Aralık 1948'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ni kabul etmesinin yıldönümüdür ve her yıl tüm dünyada insan onurunu, eşitliği ve temel hakların korunmasını hatırlatmak için kutlanır. Bu beyanname, ırk, din, cinsiyet gibi ayrım gözetmeksizin herkesin sahip olduğu devredilemez hakları güvence altına almayı hedefler ve insan haklarının evrenselleşmesinde bir dönüm noktasıdır. Bu çerçevede, KKTC’de de insan hakları günü geçtiğimiz hafta kutlanmıştır.

Yarım asırlık dik duruşları sonrası özellikle ekonomik nedenlerden dolayı Türki Cumhuriyetleri maalesef Güney Kıbrıs’ta elçilik açmayı ve bir nevi KKTC’yi tanımamayı taahhüt etmiş, bize ise teselli ikramiyesi niteliğinde birçok platformda gözlemci statüsü verilmiştir.

KKTC olarak gözlemci statüsünü alır almaz Türkiye Cumhuriyeti’nin motivasyonu ile Türki Cumhuriyeti ile karşılıklı temaslarımız giderek artmıştır. İşte bu noktada münasebetlerimizi artırdığımız Türki Cumhuriyetlerinde temel insan hakları ve özgürlükler ne durumdadır sorusu merak konusu olmuştur.

İnsan hakları ve özgürlükler konusunda mukayese yapabilmek için hiç kuşkusuz uluslararası kabul gören endekslere atıf yapmamız gerekmektedir.

İnsan haklarına ilişkin olarak “Ülkelere Göre Özgürlük Endeksi 2025” dikkate alınacaktır. Özgürlük Endeksi üç ölçüt içerir. Nihai hedef ölçütü, diğer iki ölçüt olan Kişisel Özgürlük ve Ekonomik Özgürlük'ün birleştirilmesiyle belirlenen İnsan Özgürlüğü'dür (https://worldpopulationreview.com/country-rankings/freedom-index-by-country). Bu indekse göre en iyi ilk beşte yer alan ülkeler Finlandiya (100 puan), İsveç(99 p.), Norveç(99 p.), Yeni Zelanda(99 p.) ve Kanada’dır (97 p.). Bu endekse göre dünyanın en kötüsü olarak 1 puanla Türkmenistan rapor edilirken 5 puanla Tacikistan en kötü 9. ülke, 7 puanla Azerbaycan en kötü 13. ülke, 12 puanla Özbekistan en kötü 23. ülke ve 23 puanla Kazakistan en kötü 42. ülke olarak listede yer almıştır.

Freedom House tarafından duyurulan özgür ülkeler kategorisinde ise Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Türkiye maalesef özgür olmayan ülkeler arasında yer alırken Kırgızistan kısmi özgür ülke olarak tanımlanmıştır (https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2025/uphill-battle-to-safeguard-rights).

Sonuç olarak; dünyadaki siyasi ve güç dengelerinin bir sonucu olarak KKTC’yi tanımaya cesaret edemeyen Türki Cumhuriyetlerinin bize gözlemci statüsü vermesi takdire şayandır. Ancak bu statüyü fırsat bilerek karşılıklı yapılan ziyaretler vatandaşın ensesinden yeme, içme ve gezme vesilesi yapılmamalıdır. Bunun yerine başta insan hakları ve özgürlükler olmak üzere soydaş ve kardeş ülkeler kalkınma ve toplumsal gelişme yönünde birbirlerine destek vermeye odaklanmalıdırlar.