Devlet yönetimi olarak trajikomik öykülerimizden biri de her yıl bütçe görüşmelerinde tanık olduğumuz ek mesai tartışmalarıdır. Bu tartışmalarda gelmiş geçmiş tüm bakanlar hep aynı ezberi okumaktan vazgeçmiyorlar. Şöyle ki, tüm bakanlar ek mesailerin sürdürülemez olduğunu ve önlem alınması gerektiğini açıklarken hiçbir önlem almadan artırılmış rakamları bütçede tekrar onaylatmaktadırlar.
Bilaistisna gelmiş geçmiş tüm bakanların ek mesai konusundaki tavrı adeta ‘Hem Ağlarım Hem Giderim’ modunda olmuştur. Başka bir ifade ile bakanları ruh hali “İstemiyormuşum gibi göründüğüme bakma, aslında gönlüm istiyor. Bazı sıkıntıları varsa da olsun, katlanırım” şeklinde özetlenebilir.
Ek mesai konusunda maalesef işin esası itiraf edilemiyor. Ek mesai artık KKTC bütçesi ve kamu yönetimde saadet zinciri şeklinde kronikleşmiş bir hal almıştır. Bazı görüşlere göre ise oluşan ek mesai mafyası, ilişkiler ağı içinde yaratılan rant hiyerarşinin tepesini de içine alacak şekilde uzlaşı ortamında üleşmeye dönüşmüştür. Dolayısıyla, eli mahkûm şeklinde bakanların her yıl aynı ezberi okumaktan başka çaresi kalmamıştır.
Ek mesai problemine çözüm getirmek için elbette amiyane tabirle Amerika’yı tekrar keşfetmeye gerek yoktur. Bunun için gerekli olan tek şey irade ve kararlılıktır. Gelin çağdaş dünyanın ek mesai problemine nasıl yaklaştığına aşağıdaki gibi göz atalım.
DEVLETTE EK MESAİYİ ÖNLEMENİN ÇARESİ YOK MUDUR?
Devlet fazla mesai ödeneklerini azaltma yöntemleri arasında esnek çalışma programları uygulamak, çalışanlara çapraz eğitim vermek, personel sayısını talebe göre ayarlamak için programlamayı iyileştirmek ve verimsizlikleri belirleyip düzeltmek için fazla mesai verilerini analiz etmek yer alır. Diğer stratejiler arasında net fazla mesai politikaları oluşturmak, fazla mesai saatlerine sınırlama getirmek ve çalışma saatlerini daha etkili bir şekilde yönetmek ve izlemek için zaman takip yazılımı gibi teknolojiler kullanmak yer alıyor. Ek mesaiyi önleme veya kontrol altına almak için benimsenen stratejileri ‘Yönetim ve planlama’, ‘Çalışan ve iş akışı” ve “Politika ve teknoloji” stratejileri şeklinde sıralayabiliriz:
Yönetim ve planlama stratejileri
- Net bir fazla mesai politikası uygulayın: Yönetim ve çalışanlar için fazla mesaiyle ilgili beklentileri belirlemek üzere tutarlı bir politika oluşturun ve bunu iletin.
- Fazla mesai verilerini analiz edin: Fazla mesai eğilimlerini analiz etmek ve sürekli olarak ekstra saat gerektiren departmanları veya görevleri belirlemek için zaman takip yazılımını kullanın; bu sayede hedeflenen iyileştirmelere olanak tanıyın.
- Personel sayısını optimize edin: İş yükünü tahmin etmek ve vardiya programlarını optimize etmek için araçlar kullanarak personel sayılarının iş talebine uygun olduğundan emin olun. Yoğun dönemlerde geçici, yarı zamanlı veya mevsimlik işçi çalıştırmayı değerlendirin.
Çalışan ve iş akışı stratejileri
- Çalışanlara çapraz eğitim verin: Çalışanlarınıza, devamsız meslektaşlarının yerini doldurabilecekleri çeşitli işler yapmaları için eğitim verin; böylece birileri yokken fazla mesai yapma ihtiyacı azalır. Elbette bunun için devlette mevzuat değişimi gerekebilir.
- Planlamayı iyileştirin: İş yükünü dengelemek ve bazı çalışanların sürekli olarak aşırı yük altında kalmasını, bazılarının ise aşırı yüklenmemesini önlemek için daha verimli planlamalar oluşturun.
- Esnek çalışma programları uygulayın: Çalışanların iş yüklerini yönetmelerine ve en üretken oldukları saatlerde görevleri tamamlamalarına yardımcı olmak için başlangıç ve bitiş saatlerinde esneklik sağlayın; bu sayede fazla mesai ihtiyacını azaltabilirsiniz.
Politika ve teknoloji stratejileri
- Fazla mesaiye sınır koyun: Çalışanların belirli bir dönemde çalışabilecekleri fazla mesai saatlerinin maksimum sayısını belirleyin; böylece iş yükü yönetimini iyileştirin ve maliyetleri kontrol altına alın.
- Zaman takip yazılımını kullanın: Saatleri doğru bir şekilde takip etmek, zamanı yönetmek ve çalışanlar fazla mesai sınırlarına yaklaştığında uyarılar almak için yazılım kullanın; böylece yöneticilere müdahale etme şansı verin.
- Görevleri otomatikleştirin: Mümkün olan yerlerde çalışanların zamanını boşaltmak ve ekstra saatlere olan ihtiyacı azaltmak için rutin görevleri belirleyin ve otomatikleştirin.
Sonuç olarak; birçok konuda olduğu gibi ek mesai konusunda da önlem almak için esareti altında bulundukları çıkar çatışması ve patronaj sisteminden dolayı gerekli dirayet ve cesaret gösteremeyen ve dolayısıyla irade koyamayan hükümet edenler ‘Hem Ağlarım Hem Giderim’ modunda kalmayı tercih etmektedirler.
